انواع لوله ها
لوله ها را می توان به انواع مختلف از نظر جنس، کاربرد و نحوه اتصالات دسته بندی نمود. لوله هایی که در سیستم آبرسانی و فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد عبارت اند از: لوله های گالوانیزه، لوله های چدنی، لوله های پنج لایه، لوله های پلاستیکی
لوله هایی که در سیستم آبرسانی و فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد به شرح ذیل می باشد:
لوله های گالوانیزه
لوله های گالوانیزه خود به دو دسته تقسیم می شوند: لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه این دو نوع در بازار به لوله های آهنی سفید معروفند و عموماً بین این دو فرقی گذاشته نمی شود، در صورتیکه لوله های فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی آن سبک تر و براق تر هستند.
لوله های چدنی
جنس این لوله ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ ، شکل و طول لوله، نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستند و اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده می شوند.
لوله های پلاستیکی
لوله های پنج لایه
در تاسیسات لوله کشی ساختمان خوردگی و رسوب در لوله های فلزی خسارات و مشکلاتی را بوجود می آورد . برای حل این مشکل تا کنون تلاشهای زیادی صورت گرفته است. استفاده ازآلیاژهای مختلف با پوشش گوناگون از راه حل هایی است که تا کنون برای افزایش مقاومت فلز در برابر خوردگی به کار رفته است بی آنکه هیچ یک پاسخی قطعی به مشکل بدهند. یکی دیگر از راه هایی که برای پرهیز از مشکلات لوله های فلزی پیشنهاد شده است استفاده از لوله های پلیمری است اما به کارگیری این لوله ها در عمل نشان داده که اگر چه جایگزینی فلز با پلاستیک مسله خوردگی و پوسیدگی لوله را حل می کند اما مشکلات دیگری را باعث می شود که پیش از آن وجود نداشت از جمله نفوذ اکسیژن، محدودیت در تحمل فشار یا دمای بالا، ضریب انبساط زیاد و …در این شرایط گروهی از دانشمندان به تلفیق فلز و پلیمر توجه کردند. به عنوان مثال سوپر پایپ نقطه اوج همین تکنولوژی است. تلفیقی هوشمندانه که حاصل آن لوله ای است پنج لایه شامل یک لوله آلومینیومی، دو لایه پلیمر و دو لایه چسب مخصوص – که مقاومت در برابر خوردگی، زنگ زدگی، رسوب و پوسیدگی را از لوله های پلیمری و توان تحمل حرارت مداوم، فشار بالا و نفوذ ناپذیری را از لوله های فلزی به ارث برده است. سوپر پایپ آخرین دستاورد تکنولوژی است هک برای تمام تاسیسات ساختمان قابل استفاده است و حتی در بدترین شرایط صد سال عمر می کند.
انواع لوله گالوانیزه
لوله های فولادی گالوانیزه
این نوع لوله ها گاهی برای تخلیه فاضلاب لوازم بهداشتی کوچک به کار برده می شود ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است. جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده درز آن را جوش می دهند و سپس آنها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگی ها در یک وان آبکاری روی اندود (گالوانیزه) می کنند. این نوع لوله ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند و کلیه اسیدهایی که برای چدن مضر می باشند فولاد گالوانیزه را هم خراب می کنند.
لوله های آهنی گالوانیزه
جنس این لوله ها از آهن سفید نورد شده است که درز آن توسط دستگاه های درز جوش بهم جوش داده می شود و سپس لوله را در فلز روی مذاب فرو می برند. به همین علت آنها را لوله های با درز نیز می گویند. این نوع لوله ها از رنگ تیره و خاکستریشان شناخته می شوند. و عموماً به دو صورت سبک و متوسط تولید می شوند. کلیه لوله های فولادی و آهنی گالوانیزه در شاخه های ۶ متری و دو سر دنده با قططر اینچ تا ۸ اینچ تولید می گردند. قر این لوله ها معمولاً قطر اسمی است که بزرگتر از قطر داخلی و کوچکتر از قطر خارجی است. همچنین در بازار این لوله ها را بر اساس نمره می شناسند. لوله های گالوانیزه نیز به وسیله دنده پیچی به یکدیگر وصل و توسط مواد مناسب آب بندی می شوند.
نکته: از اتصال این لوله ها به روش جوشکاری باید پرهیز نمود زیرا بر اثر حرارت ناشی از جوشکاری و سوختن روکش گالوانیزه (آلیاژ روی) دود غلیظ و سفیدی تولید می شود که محیط کار را آلوده می نماید و تنفس آن ایجاد مسمومیت کرده و موجب آسیب دیدن دستگاه تنفسی می شود .
انواع لوله چدنی
جنس این لوله ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ، شکل و طول لوله، نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستندو اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده می شوند.
لوله های چدنی که در سیستم لوله کشی فاضلاب به کار می روند:
- سرتوپی (یک سرتوپی – دو سرتوپی)
- دو سر تخت
مزایای لوله های چدنی
- در برابر فشار وارده به جداره های خارجی دارای مقاومت و استحکام خوبی هستند
- فرسودگی این لوله ها کمتر از لوله های فلزی است
- می توان براحتی از دستگاه تراکم هوا جهت باز کردن و رفع گرفتگی لوله استفاده نمود
- قیمت لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی ارزانتر است
- معایب لوله های چدنی
- نصب لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی کنتدتر انجام می شود
- لوله های چدنی به علت تاثیر مواد شیمیایی موجود در فاضلاب زنگ می زنند و جلوگیری از زنگ زدگی آنها میسر نمی باشد
- داشتن وزن زیاد قطعات و کثر اتصالات و در نتیجه زیاد پیوند از معایب دیگر لوله های چدنی می باشد
- مقایسه لوله چدنی توپی دار و سر تخت
- قابلیت تحمل فشار لوله های سرتخت بیشتر است
- لوله های سر تخت به دلیل نداشتن مادگی و لبه های قیطانی و وزن و ضخامت کمتر و نوع پیوند کاربرد بیشتری دارند
- لوله های سرتخت به دلیل خاصیت الاستیکی نوع پیوند آن تغییر حرارت بیشتری را نسبت به لوله های دیگر تحمل می کند.
لوله های پنج لایه
در تاسیسات لوله کی ساختمان خوردگی و رسوب در لوله های فلزی خسارات و مشکلاتی را بوجود می آورد. برای حل این مشکل تا کنون تلاشهای زیادی صورت گرفته است. استفاده ازآلیاژهای مختلف با پوشش گوناگون از راه حل هایی است که تا کنون برای افزایش مقاومت فلز در برابر خوردگی به کار رفته است بی آنکه هیچ یک پاسخی قطعی به مشکل بدهند. یکی دیگر از راه هایی که برای پرهیز از مشکلات لوله های فلزی پیشنهاد شده است استفاده از لوله های پلیمری است اما به کارگیری این لوله ها در عمل نشان داده که اگر چه جایگزینی فلز با پلاستیک مسله خوردگی و پوسیدگی لوله را حل می کند اما مشکلات دیگری را باعث می شود که پیش از آن وجود نداشت از جمله نفوذ اکسیژن، محدودیت در تحمل فشار یا دمای بالا، ضریب انبساط زیاد. در این شرایط گروهی از دانشمندان به تلفیق فلز و پلیمر توجه کردند. به عنوان مثال سوپر پایپ نقطه اوج همین تکنولوژی است. تلفیقی هوشمندانه که حاصل آن لوله ای است پنج لایه شامل یک لوله آلومینیومی، دو لایه پلیمر و دو لایه چسب مخصوص – که مقاومت در برابر خوردگی، زنگ زدگی ، رسوب و پوسیدگی را از لوله های پلیمری و توان تحمل حرارت مداوم، فشار بالا و نفوذ ناپذیری را از لوله های فلزی به ارث برده است. سوپر پایپ آخرین دستاورد تکنولوژی است هک برای تمام تاسیسات ساختمان قابل استفاده است و حتی در بدترین شرایط صد سال عمر می کند.
ساختار لوله های سوپر پایپ
یک لوله آلومینیمی با جوش طولی اولتراسونیک، بدنه اصلی سوپر پایپ را تشکیل می دهد. این لایه فلزی مقاومت در برابر فشار، حرارت و نفوذ اکسیژن را تامین می کند. در لایه های داخلی و بیرونی سوپر پایپ به جای پلی اتیلن مشبک (PEX) از پلیمر جدید PEOC استفاده می شود که عمر این پلیمر در شرایط سخت کاری و در فشار و دمای بالا حتی با ضریب اطمینان ۵/۲ بیش از ۴۰۰ سال است. لایه های فلزی و پلیمر طی فرآیندی توسط دو لایه چسب مخصوص با هم تلفیق می شوند.
مزایای لوله های پنج لایه
- زنگ نمی زند، رسوب نمی گیرد و هرگز نمی پوسد
- به راحتی خم می شود و شکل می پذیرد
- نصب آن سریع، آسان و بدون ضایعات می باشد
- بسیار سبک و حمل و نقل آن آسان است
- عدم امکان نفوذ اکسیژن به لوله و جلویگری از لجن زدگی و تغییر رنگ آب
- ضریب انبساط طولی بسیار ناچیز
- افت فشار بسیار ناچیز بدلیل هموار بودن سطح داخل لوله
- مقاوم در برابر ضربه و مواد شیمیایی
- مقاوم در برابر فشار به علت جوش طولی آلومینیوم
- در لوله کشی توکار مطمئن و در نصب روکار زیبا است
- توان تحمل حرارت مداوم
انواع لوله های پلاستیکی
لوله های پلاستیکی که در تاسیسات آب و فاضلاب بکار برده می شوند عبارتند از :
- لوله های پلاستیکی پی وی سی
- لوله های پلاستیکی PE
- لوله های پلاستیک ABS
- لوله های پلاستیک PP
- لوله های پلاستیکی CPVC
مزایای استفاده از لوله هایPVC
- اتصال لوله و قطعات آن بسیار آسانتر و سریعتر از سایر لوله ها انجام می شود
- در نصب روکار احتیاجی به رنگ آمیزی ندارند
- دارای وزن سبک هستند و به راحتی در بین سقف کاذب و مکان هایی که دسترسی بدان مشکل است نصب می شود
- در مقایسه با لوله های دیگر قطر خارجی کمتری داشته و به راحتی در داخل دیوار جاسازی و اجرا می شود
- در برابر مواد شیمیایی از مقاومت بالایی برخوردار هستند.
معایب استفاده از لوله های PVC
- لوله های پی وی سی خشک در برابر سرما بسیار حساس و شکننده می باشند
- لوله های پی وی سی در برابر حرارت زیاد فرم و استحکام خود را از دست می دهند
- به علت قدرت مقاومت کم جداره این نوع لوله ها بایستی از فنر لوله بازکنی برای گرفتگی مجرای لوله ها استفاده نمود
- در برار نیروهای خارجی دارای مقاومت کمتری هستند
نکته: لوله های فاضلاب PVC از نوع خشک در دو نوع فشار ضعیف به رنگ خاکستری و متمایل به آبی و فشار قوی به رنگ خاکستری روشن تولید می شوند. کاربرد لوله های PVC فشار ضعیف در لوله کشی تهویه آب باران و اتصال برای آب باران بالکنها و لوله های اتصالی توالت ها است اما کاربرد لوله هایPVC فشار قوی در سیستمهای فاضلاب ساختمان به عنوان لوله های عمودی و جمع آوری کننده و لوله تخلیه اصلی فاضلاب است.
نکته: اتصال لوله های PVC بر حسب نوع لوله و اتصالات به روش های مختلف انجام می شود که نوع اتصال چسبی متداولتر است .
نکته: اتصال حداقل به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به هیچ وجه نبایستی حرکت داده شود تا سفت گردد.
مزایای استفاده از لوله های PE
- نوع اول: داشتن چگالی، مقاومت حرارتی پایین و قابلیت انعطاف خوب از مزایای این نوع می باشد .
- نوع دوم: دارای چگالی متوسط و اندکی سخت تر از نوع اول هستند و در دمای بالا مقاومتشان بیشتر بوده و قابلیت انبساط بهتری دارند .
- نوع سوم: بسیار سنگین تر از نوع قبلی و چگالی بیشتری دارند و برترین خواص فیزیکی از نظر مقاومت– قابلیت انبساط- درجه سختی – ضریب زبری را دارا هستند و از این رو کاربرد وسیعی در گازرسانی و آبرسانی دارند .
نکته: اتصال لوله های PE به روشهای مختلف دنده ای – فلنچی – بستی – اورینگی و نر و مادگی با روش اتصال جوش حرارتی و جوش سر به سر انجام می شود.
نکته: اتصال دنده ای در مورد کلیه لوله های پلاستیکی سنگین و ۴ اینچ به پایین قابل اجرا است .
مزایای استفاده از لوله هایPB
لوله پلی بوتیلن در برابر خوردگی ، یخ زدگی ، زنگ زدگی ، خاکهای اسیدی و رسوب گرفتگی مقاوم است . این لوله هنگام انجماد ترک نمی خورد و در دمای ۸۲ درجه سانتی گراد فشار ۵/۶ اتمسفر را تحمل می کند .
انواع اتصالات
در لوله کشی آب سرد و گرم مصرفی برای اتصال لوله ها به یکدیگر ، تغییر جهت دادن لوله ، انشعاب گیری و یا تبدیل قطر لوله از قطعاتی استفاده می نمایند که آنها را اتصالات یا وصاله می نامند. وصاله ها یا اتصالات در دو نوع پیچی یا (دنده ای) و جوشی ساخته می شوند که منحصراً در لوله کشی آب سرد و گرم و برگشت مصرفی باید از نوع پیچی یا دنده ای سفید استفاده کرد زیرا استفاده از وصاله های دنده ای غیر گالوانیزه مشکل خورده شدن و در نتیجه پوسیدگی لوله ها را بوجود می آورد.
متداولترین وصاله های مورد استفاده در تاسیسات به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
| نکته : کاربرد زانوی روپیچ توپیچ ۴۵ درجه همانند چپقی می باشد با این تفاوت که انحراف آن ۴۵ درجه می باشد . |
۲- سه راهی
از این وصاله جهت انشعاب گیری استفاده می شود . سه راهی ها شامل سه راهی قائم – سه راهی ۴۵ درجه – سه راهی تبدیل ساده و روپیچ توپیچ هستند .
سه راهی قائم :
سه راهی قائم که سه راهی معادل نیز نامیده می شود وصاله ای است که برای گرفتن انشعاب و اتصال انشعابات فرعی مورد استفاده قرار می گیرد . این سه راهی از داخل دنده شده و برای انشعابهای با انحراف ۹۰ درجه و هم قطر به لوله اصلی به کار می رود
سه راهی ۴۵ :
همانند سه راهی قائم از داخل دنده شده و در لوله کشی تاسیسات فاضلاب مورد استفاده فراوان دارد وجهت اتصال انشعابات فرعی با انحراف ۴۵ به کار برده می شود .
سه راهی تبدیل :
جهت اتصال انشعابهای فرعی با قطرهای متفاوت نسبت به قطر لوله اصلی مورد استفاده قرار می گیرد . این وصاله در اندازه های تبدیلی گوناگون و به صورت دنده از داخل و روپیچ توپیچ تولید می شود .
۳- بوشن :
این وصاله تماماً از داخل دنده شده است به همین منظور می توان برای اتصال دو لوله یا دو وصاله که یک سر آنها از خارج دارای دنده است استفاده نمود .
بوشنها شامل بوئشن ساده – بوشن روپیچ توپیچ تبدیل می باشند .
بوشن ساده :
یک قطعه استوانه تو خالی و ریخته شده از چدن است که از داخل دنده شده است این وصاله جهت اتصال دو لوله هم قطر و در راستای هم مورد استفاده قرار می گیرد .
بوشن روپیچ توپیچ :
همانند بوشن ساده است ولی در دو سر به ترتیب از داخل و خارج دنده شده است و جهت اتصال دو قطعه که یکی از رو و دیگری از داخل دنده شده باشد مورد استفاده قرار می گیرد .
بوشن تبدیل :
این بوشن از چدن ریخته شده و قطر دو سر آن متفاوت است و جهت اتصال دو لوله با قطرهای مختلف و در راستای هم مورد استفاده قرار می گیرد .
۴- چهار راهی
وصاله هایی هستند که همانند سه راهی ساده و تبدیل در اندازه های مختلف تولید شده و جهت اتصال انشعابات فرعی مورد استفاده قرار می گیرد .
چهارراهی ها شامل چهار راهی ساده و چهارراهی تبدیل می باشند . کاربرد این نوع وصاله ها در تاسیسات لوله کشی فاضلاب نادر بوده و حتی المقدور از اتصال انشعابات چهار راهی در لوله های با قطر کم خودداری می شود
۵- مغزی
از یک قطعه لوله کوتاه دو سر دنده و یک قطعه آهن ریخته شده به شکل لوله که دو سر آن از خارج دنده می گردد ساخته می شوند . برای اتصال اجزای سیستم لوله کشی به خصوص اتصال دو وصاله به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد .
مغزی ها شامل مغزی رو پیچ ساده – روپیچ توپیچ تبدیل و روپیچ تبدیل می باشند . از مغزی تبدیل روپیچ توپیچ همانند بوشن و سه راهی تبدیل برای تغییر قطر در لوله کشی استفاده می شود .
| نکته :از مغزی های تبدیل روپیچ نیز برای تغییر قطر در لوله کشی استفاده می شود . |
| نکته : برای بستن مهره و ماسوره حتماً از آچار کلاغی استفاده شود . |
| نکته : در اتصال پیچی لوله ها باید توجه داشت که اولاً داخل لوله و اتصالات از روغن و مواد خارجی کاملاً پاک باشد ثانیاً طول قسمت دنده شده طوری باشد که هنگام پیچژیدن در محل اتصال به لبه انتهایی لوازم اتصالی لوله کشی که از داخل دنده شده اند تکیه کند . |
| نکته : وقتی که فلنچها درز جوش می شوند نیازی به واشر نیست . |
+++++++++++++++————————-+++++++++++++++
ممنون